دانلود رایگان طرح توجیهی

مقدمه:

مشخصات گیاه شناسی  ذرت:

الف : ریشه : ذرت دارای سه نوع ریشه است ۱-ریشه‌های بذری و ریشه‌های اولیه تعداد این نوع ریشه‌ها ۳ تا ۵ عدد بوده و با جوانه زدن بذر طلا ظاهری می‌شوند کار این ریشه‌ها جذب آب و مواد غذایی از اعماق خاک می‌باشد .

۲-ریشه‌های تاجی یا ثانویه : از گروه‌های واقع در طوقه گیاه و در زیر سطح خاک بوجود آمده و گسترش پیدا می‌کند تعداد آنها ۷ الی ۸ عدد و گاهی به ۱۵ الی ۲۰ عدد نیز می‌رسد کار این ریشه‌ها جذب آب و مواد غذایی از خاک سطح است .

۳-ریشه‌های هوایی یا نگه دارنده : این ریشه‌ها در واقع همان ریشه‌های تاجی هستند که در بالای سطح خاک تولید می‌شوند نقش آنها بیشتر در قائم گله داشتن گیاه است زیرا طول گیاه زیاد بوده و لذا برای مقاومت در برابر خوابیدگی این ریشه‌ها مانند یک تیرک عمل می‌کنند نقش این ریشه‌ها در عمل جذب بسیار کم است .

ب : ساقه

ساقه ذرت مانند سایر غلات بند بند و گره‌دار ، تو خالی و استوانه‌ای بوده و طولش بسته به رقم ممکن است از cm 30 تا m 5/7 و خطرش از cm3/1 تا cm5 تغییر کند .

ساقه ذرت به عکس سایر غلات معمولاً بدون انشعاب است و پنجه‌ای تولید نمی‌کند . خوابیدگی یاورس در ذرت به ندرت رخ می‌دهد و ارقام هیرید ذرت مقاومت بسیار خوبی در برابر خوابیدگی از خود نشان می‌دهد . لازم به ذکر است که طول معمول ذرت ۵/۱ تا ۵/۲ متر است .

ج : مانند سایر غلات کشیده بوده و از پهنک و غلافت تشکیل شود . طول برگها ذرت از ۳۰ تا ۸۰ cm و گاهی متغیر است و پهنای هر برگ حدود ۸ تا ۱۰ cm است .

د : ذرت گیاهی یک سایه پیایه است که گلهای نر و ماده در طول ساقه در محل گره‌ها و در مجاورت برگها تشکیل می‌شوند و تعداد گلهای ماده را ارقام مختلف ذرت متفاوت است ، گل گل آذینی ذرت را به طور کلی سنبله می‌دانند و در واقع گل نر و خوشه و گل ماده سنبله است ، گلهای ماده در آینده بلال ذرت را ایجاد می‌کنند که بلال ذرت که دارای محوری قطوری به نام چوب بلال یا (cod)

دانه‌هایی که در ردیفهای منظمی قرار گرفته‌اند و با دو پوشه ضخیم پوشیده شده‌اند و خامه‌های بلندی (sira) که در انتهای شاخه می‌شوند و گاکل بلال ذرت را ایجاد می‌کنند . لازم به ذکر است : محور گل آذین نر همان امتداد ساقه است و دارای گلهای سه پرچمی است .

دوره‌های رشد ذرت : بطور کلی از کاشت داشت و برداشت ذرت چهار دوره متمایز می‌توان تشخیص داد . از دوره رشد خفیف : این دوره از زمان سبز شدن شروع شده و تا ۱۵۰ الی ۲۰ روز از ظهور گلهای نر ادامه دارد .

۲-دوره رشد سریع : از ظهور گلهای نر تا حدود ۱۰ روز قبل از شیری شدن دانه‌ها می‌باشد در این دوره وزن گیاه به حداکثر و حساسیت آن به کم آبی به حد اعلال خود می‌رسد .

۳-دوره کاهش خفیف وزن : این دوره پس از اتمام دوره دوم شروع شود و تا حدود ۱۰ روز بعد از شیری شدت دانه‌ها ادامه می‌یابد .

۴-دوره کاهش شدید وزن : این دوره به دنبال دوره قبل شروع شود و تا رسیدن کامل دانه طول می‌کشد .

عوامل محیطی :

از میان عوامل محیطی به دو عامل درجه حرارت و طوبت اشاره خواهیم داشت .

الف : درجه حرارت : به طور کلی یک گیاه گرمسیری است به یخ بندان حساس است و در دوران زندگی به درجه حرارت بالا نیازمند است .

حداقل درجه حرارت در زمان جوانه زدن ذرت ۱۰ درجه است ولی برخی از نوادهای آن در زیر ۱۰ درجه هم به خوبی جوانه می‌زنند بعد از کشت ذرت آب و هوای گرم جوانه زدن و ریشه را تسریع می‌کند ولی گرمای شدید و کمبود رطوبت بویژه در زمان گلها و بویژه گلهای نر ، خسارت زا است .

ب : رطوبت : مقدار رطوبت هوا و میزان نزولات آسمانی و زمان آن نقش مهمی در عملکرد ذرت داشته و کمبود نزولات یکی از عوامل محدود کننده کشت این گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می‌آید در واقع کشت دیم ذرت در نقاطی امکان‌پذیر است که میزان بارندگی سالیانه از ۶۰۰ میلی‌متر در دوره رشد کمتر نباشد لذا عملاً کشت در کشور ما کشتهای بهاره آبی است مقاومت به خشکی ذرت در مراحل اولیه زندگی از مراحل بعدی آن بیشتر است .

عملیات کاشت :

۱-آماده کردن زمین : زمینی که در آن کشت ذرت انجام می‌شود در پائیز سال قبل آن شخمی به عمق ۱۵ الی ۲۰ cm و گاهی بیشتر می‌زنند که باعث می‌شود باعث خاک نرم و بقایای محصول قبلی و علفهای هرز به عمق خاک برده می‌شوند در ضمن پذیرش بارندگی زمین ذخیره رطوبت بالا می‌رود در بهار بعد از سبز شدن علفهای هرز با یک دیسک آنها را به عمق خاک برده و بعد از آن زمین را تسطیح کرده و بدین صورت زمین آماده کشت می‌شود ( ۱-شخم در پائیز ۲-شخم در بهار ۳-دیسک ۴-لودر

۲-طرق مختلف کاشت :

بسته به عوامل مختلف چون ۱-نوع تهیه بستر بذر ۲-تأمین رطوبت ۳-رقابت با علفهای هرز و پیشگیری از آسیب سرمای بهاره کاشت ذرت متفاوت است .۱-از نظر نوع تهیه بستر بذر a– کشت ردیفی b– کرتی-کشت روی مرز و حاشیه زراعتهای دیگر .

کشت ردیفی : یک نوع آبیاری نشتی و مشکل سله شکنی ندارد . این روش در اراضی بزرگ و زراعتهای مکانیزه مطرح بوده و بذر در ردیفهای موازی با فاصله معینی توسط ردیف کار ذرت کشت می‌شود آبیاری در این روش به صورت جون و پسته انجام می‌شود .

کشت کرتی : بیشتر در کشاورزی سنتی و معمولاً برای کشت ذرت علوفه‌ای بکار می‌رود پس از آماده کردن و تسطیح زمین آنرا به کرتهایی که طول و عرض آن متناسب با شیب زمین و میزان آب آبیاری می‌باشد تقسیم کرده و بذر را در کرتها به طریقه دست پاش می‌کارند و توسط دندانه‌ یا دیسک آنرا داخل خاک نموده و آبیاری می‌نمایند آبیاری در این روش به روش غرقابی است .

۲-تأمین رطوبت :

a : خشکه کاری b : نم کاری

a : وقتی صورت می‌گیرد که زمان کشت ذرت در حال سپری شدن می‌باشد زیرا آبیاری قبل از کشت و صبر برای گاو رو شدن زمین وقت لازم دارد لذا در چنین مواردی زمین را کشت کرده و متعاقبش آبیاری می‌کنند در این روش چون خطر سله بسنتی خاک و احیاناً شسته شدن خاک و انتقال بذر را نقاط بلند مزرعه به قسمتهای پشت‌تر وجود دارد و لازم است که زمین قبل از کشت کاملاً تسطیح شود حتی المقدور کشت به صورت ردیفی انجام شود تا با مثال مذکور برخورد کمتری شود .

b : نم کاری یا هیرم کاری در بهار حدود ۱۰ روز قبل از کشت مقدار زیادی آب به زمین می‌دهد که تا عمق ۲ متری زمین بستر نم شود و بعد از گاورو شدن زمین با عملیات دیسک سبکی علفهای هرز را زیر خاک کرده و سپس اقدام به کشت ذرت می‌کنند بذرهای کاشته شوند از رطوبت موجود در خاک استفاده کرده و یکنواخت سبز می‌شوند و چون بالا فاصله بعد از کشت آبیاری نمی‌شوند خطر سله بستن خاک رشته شودن بذر پیش نمی‌آید .

۳-از نظر رقابت با علفهای هرز و عوامل نامساعد مثل هوای سرد :

برای جلوگیری از آسیب عوامل مذکور در بعضی از نقاط جهان مثل کره شمالی معمولاً ذرت را به صورت نشاکاری کشت می‌کنند بدین ترتیب که ابتدا بذر در گلخانه کشت نموده ( زودتر از زمان کشت در مزرعه ) و به محقق حصول شرایط محیطی مناسب آنرا به زمین اصل منتقل می‌کنند در این روش اگر چه عملکرد بیشتر خواهد بود ولی هزینه‌ها افزایش می‌یابد

ج – زمان کاشت :

به عواملی چون درجه حرارت محیط و خاک بستگی داشته و در نواحی مختلف فرق می‌کند و در زمان صورت می‌گیرد که دمای بهاره کاملاً از بین رفته باشد .

مناسب‌ترین درجه حرارت برای جوانه زدن بذر ذرت ْ۳/۱۸ c است و دمای زمان جوانه زنی نباید از ۱۰ کمتر و از ۳۵ بیشتر باشد .

مقدار بذر لازم در واحد سطح :

در ذرت کاری معمولاً وزن بذر در واحد سطح اهمیت چندانی ندارد و دانه را برحسب تعداد در مترمربع یا هکتار محاسبه و کشت می‌نمایند تراکم بوته در واحد سطح بستگی به حاصلخیزی خاک رقم و میزان آب آبیاری داشته و معمولاً از ۲۰ هزار یا ۶۰ هزار در بوته در هکتار متغیر است .

عملیات داشت :

الف : آبیاری : ذرت از گیاهان است که در طول دوره زندگی خود به آب زیادی نیاز دارد دوره بحران نیاز آب این گیاهان از زمان ظهور گلهای نر تا پیدایش کاکل ذرت است در این دوره اگر رطوبت در حد کافی نباشد عمل گرده افشامی به خوبی انجام نگرفته و در نتیجه بلالها کم دانه می‌شوند .

ب : وجین و سله شکنی : حدود ۳۰ الی ۴۰ روز بعد از کشت زمانی که ارتفاع گیاه به ۱۵ الی ۲۰ cm می‌رسد عملیات وجین و سله شکنی شروع می‌شود (عملیات وجین و سله شکنی می‌تواند همراه با کود پاش انجام گیرد )راه دیگر مبارزه با علفهای هرز در مزارع بزرگ معمولاً استفاده از علفکشهای شیمیایی مانند آنرا زین می‌باشد .

ج : احتیاجات غذایی ذرت : هم مانند سایر گیاهان در طول زندگی خود به مواد غذایی کافی نیاز دارد مواد غذایی ذرت معمولاً از انواع کودها از جمله کودهای حیوانی سبز و شیمیایی تأمین می‌شود کودهای حیوانی و سبز مقداری از مواد غذایی مورد نیاز ذرت را تأمین می‌کنند و برای تأمین کامل مواد غذایی استفاده از کودهای شیمیایی ضرورت می‌یابد . جذب ازت از خاک در تمام مراحل رشد گیاه صورت می‌گیرد ولی در مقدار آن در سنین اول مقدار جذب آن کمتر . در زمان ظهور گلهای نر و ماده جذب ازت حداکثر است و پس از گل دهی مجدداً جذب کاهش می‌یابد . مهمترین دوره نیاز ذرت به فسفر بعد از گل کردن و نزدیک رسیدن دانه می‌باشد در موقع رسیدن دانه نزدیک به سه چهارم فسفر موجود در گیاه در دانه جمع می‌شود .

حدود یک سوم پتاسیم مورد نیاز گیاه قبل از تشکیل گل و بقیه آن قبل از دانه بستن از خاک جذب می‌کرد و مقدار نسبتاً کمی پتاسیم در دانه مترمرکز می‌شود .

نحوه کشت و کار گیاه ذرت دانه‌ای در شهرستان نی‌ریز :

شهرستان نی‌ریز در جنوب شرقی استان فارس قرار گرفته است . ذرت در این منطقه یک محصول بهاره است و کشت و کار آن در اواخر فصل بهار با مساعد شدن دمای هوا انجام می‌گیرد .

تاریخ کاشت :

طبق اصول کشاورزی باید با توجه به نوع محصول هوای محیطی انتخاب گردد ولی در این منطقه عموماً زمان کاشت را عوامل دیگری تعیین می‌کند که تا حدودی نیز تاریخ‌های مناسبی است .

۱-آماده بودن زمینی که خود جای توضیح زیادی دارد الف : اغلب کشاورزان و البته نه اکثر آنها با توجه به زمانی که کشاورزی اطراف اقدام به کشت می‌کنند آنها نیز اقدام می‌کنند .

ب : پس از برداشت محصول قبلی که عمدتاً گندم و جو است .

ج : با توجه به دمای هوا که تعداد این زارعان انگشت شمار است .

۱-حدود یک سوم از زمینهایی که از سوی زارعان برای کشت ذرت اختصاص می‌یابد در آنها کشت گندم و یا جو صورت گرفته و به محض برداشت با آتش زدن کاه و کلش باقی مانده در زمین به شخم زدن مبادرت می‌کنند و چون آبیاری کردن زمین باعث عقب افتادن کشت می‌شود از آبیاری آن خودداری می‌کنند و در نتیجه از مزایای شخم مرطوب بی‌نصیب می‌مانند .

نحوه آماده کردن زمین و کاشت :

پس از یک شخم نسبتاً عمیق عملیات دیسک زنی و لور انجام می‌شود که با اصول زراعت هماهنگی دارد اما به دلیل آشنایی نداشتن کامل رانندگان تراکتورها با اصول اینکار زمینها به طور یکدست صاف نمی‌شوند و وقتی که دستگاه فاروور ایجاد جوی و پشته می‌کند . جوی و پشته‌ها نیز درست از کار در نمی‌آیند و در نتیجه باید بوسیله مرزبند ایجاد کرت کرد که این کار باعث اتلاف مقدار زیادی آب به صورت run off شود که این مشکل اصل‌ترین مشکل در کار آماده کردن زمین در شهرستان است .

بعد از کار دستگاه فاروور بذر کار وارد زمین شود و بذرها را بر روی ردیف کشت می‌کند و معمولاً در هر هکتار حدود kg30 بذر کشت می‌شود که به خاطر پرتر کشت کردن این میزان متوسط بالاتر است .

کود دهی :

زمینهای شهرستان از نظر فسفات به علت استفاده مکرر و نسبتاً زیاد در سالهای گذشته از این ماده غنی هستند و احتیاج چندانی به مصرف آن نیست از کودهای دیگری که قبل از کشت استفاده می‌شود کودهای پتاسه است . عمده‌ترین مصرف کود برای ذرت کود اوره است که میزان مصرف آن در بین کشاورزان بسیار متفاوت است و شاید به توان گفت که دلیل این تفاوت کمبود این کود است که در نتیجه برخی از کشاورزان که توانسته‌اند این کود را دریافت کنند . در بعضی مواقع بیش از یک تن کود اوره به زمین خود داده‌اند و برخی به حدود kg 200 اکتفا کرده‌اند اگر نحوه توزیع کود مناسب بود برخی از کشاورزان دچار ولع در مورد مصرف این کود نمی‌شوند و بیش از نیاز مصرف نمی‌کردند کود اوره به صورت سرک و معمولاً در دو دوره آبیاری یک دور آن به صورت محلول به زمین داده می‌شود .

آبیاری :

گیاه ذرت از جمله گیاهانی است که نیاز زیادی به آب دارد و اگر آب کافی در موقع مناسب برای آن تأمین نگردد کشت این گیاه جز ضررو زیان برای زارع ارمغانی ندارد و با توجه به منابع آب شهرستان به اعتقاد نگارنده ذرت قاتل بی‌رحم آب شهرستان است و در آینده با افسوس به این روزها نگاه خواهیم کرد . معمولاً دوره آبیاری در این منطقه با توجه به آنکه عمه منبع تأمین کننده آب چاه‌های کشاورزی هستند دوره آبیاری مطابق نیاز گیاه نبوده و با توجه به دور آب کشاورز تعیین می‌شود که شاید در یک دور ۷ به ۷ تأمین گردد و در یک دور از ۱۴ روز هم فراتر برود به اعتقاد کارشناسان اداره کشاورزی یکی دیگر از عوامل افت محصول در این منطقه دوره‌های آبیاری طولانی است .

داشت :

عملیات داشت چندانی صورت نمی‌گیرد و تنها به کنترل علف هرز و و اگر دچار آفت شود به کنترل آن آفت منتهی می‌گردد و عملیاتهای داشت مرسوم نظیر سله شکنی و غیره انجام می‌گیرد .

در قسمت برداشت تقریباً مشکل وجود ندارد و کشاورزان در موقع مناسب اقدام به برداشت محصول خود می‌کنند اما مشکل بعد از برداشت بوجود می‌آید به دلیل آنکه در سطح شهرستان واحد ذرت خشک کنی وجود ندارد و اغلب کشاورزان با پهن کردن ذرت بر روی زمین اقدام به خشک کردن آن می‌کنند . که به دلیل مصادف شدن با بارانهای پائیز مقداری از محصول برداشت شود . دچار آسیب شود . و از میزان برداشت باز هم کاسته می‌شود به جا است که اداره جهاد کشاورزی با اعطای تسهیلاتی امکان ایجاد یک واحد ذرت خشک کنی در سطح شهرستان را بوجود آورد .

 عمليات برداشت:

ا زمان برداشت : بستگي به مصرف گياه دارد برداشت ذرت علوفه اي قبل از گل دادن و تشكيل ميوه، يا زماني كه يك سوم مزرعه به گل نشست، برداشت ذرت سيلوئي قبل از زرد شدن برگها زماني كه برگها و ساقه ها سبز هستند يعني وقتي رطوبت دانه ها 38 – 42 درصد و ساير اندامها 65 – 75 درصد هستند (دانه ها حالات خميري داشته باشد)، برداشت دانه اي معمولاً 50 – 60 روز بعد از گلدهي وقتي كه برگها و ساقه هاي زرد شده و رطوبت دانه ها در زمان برداشت 20% و جهت جلوگيري از خطر از بين رفتن قوه ناميه آنها را خشك كرده البته با كمباين رطوبت كمتر از 20 درصد باشد و اگر با بيكر برداشت ميشود رطوبت آن از 25 درصد كمتر نبايد باشد زيرا موجب ريزش دانه ها در هنگام برداشت ميشود. و در اصفهان زمان برداشت بصورت دانه اي اوايل شهريور  تا اواسط مهرماه انجام ميشود.

علل پوكي دانه ذرت : رقم، درجه حرارت بالا، كمبود رطوبت، مواد غذائي (فسفر) بخصوص عناصر كم مصرف، آفات و بيماريها  و عمل تلقيح از پايين به بالا انجام ميشود.

طريقه برداشت : با دست (داس)، ماشين درو يا كمباين مخصوص (Chiller) ميوه را از بوته كنده دانه ها را هم از مخروط جدا مي نمايند جهت دانه و دستگاه چاپر جهت (علوفه)

عملكـــرد : ذرت علوفه اي 40 – 50 تن در هكتار ، سيلوئي 50 – 100 تن در هكتار، دانه اي  5 – 10 تن در هكتار، با 15% رطوبت و هر بلال 250 – 400 دانه وزن بلال با پايه بدون دانه 15 – 25 درصد وزن كل و دانه جنين نسبتاً بزرگي دارد كه حدود 12 – 14 درصد وزن كل دانه را تشكيل ميدهد.

 لف : زمان برداشت اگر ذرت به منظور برداشت دانه کشت شود باید برداشت زمانی صورت گیرد که گیاه از نظر فیزیولوژی و زراعت کاملاً رسیده باشد تعیین زمان برداشت از نظر زراعی –a نوع رقم : در مناطقی که فصل رویش کوتاه بوده و در سرما و بارانهای زودرس پائیز عمل برداشت را با دشواری روبرو می‌کند باید از ارقام زودرس استفاده کرد تا برداشت زودتر انجام شود –b مقدار کود : در زمینهایی که کود شیمیایی مخصوصاً کودهای ازته زیاد مصرف شوند رشد رویش گیاه افزایش یافته و دانه‌ها دیرتر می‌رسند لذا برداشتشان دیرتر انجام می‌گیرد .

۲-جنس خاک : در خاکهای رس یا سنگین به علت ذخیره رطوبت بیشتر دوره رویش گیاه طولانی‌تر از خاکهای سبک شن می‌شوند و لذا برداشتشان دیرتر انجام می‌گیرد .

-d آبیاری : زیاد طول دوره رویش گیاه را افزوده و رسیدن محصول و برداشت را به تأخیر می‌اندازد .

e- تراکم بوته : هر چه تراکم بوته در واحد سطح بیشتر شود استفاده از نور و غذا برای گیاه مشکلتر شود . و گیاهان برای رقابت با یکدیگر در جذب نور و غذا رشد رویش بیشتری داشته و در نتیجه رسیدن و برداشت دانه به عقب می‌افتد .

-f آب و هوا هر چه محیط سردتر و روزها آفتابی کمتر باشد رسیدن دانه و برداشت آن دیرتر می‌شود .

۲-تعیین زمان برداشت از نظر فیزیولوژیکی

از نظر فیزیولوژی دانه‌های رسید حداکثر ماده خشک را دارا هستند و بایستی رطوبت آنها به حدود ۱۵ الی ۲۰ درصد برسد تا از نظر زراعی قابل برداشت باشد برای برداشت دانه رطوبت دانه باید در حدی باشد که نه علت خشکی زیاد با ماشینهای برداشت خرد شوند و نه آن مقدار مرطوب که در انبار کپک بزنند .

ب : طرق مختلف برداشت

برداشت ذرت چه برای دانه و چه برای علوفه به دو صورت انجام می‌شود .

۱-برداشت با دست : در زراعتهای کوچک و کرتی و همچنین در مناطق مرطوب که بارندگیهای فصل آن کار با ماشینهای برداشت را مشکلتر می‌سازد عمل برداشت با دست و داسهای مخصوص انجام می‌گیرد .

۲-برداشت ماشینهای مخصوص در زراعتهای بزرگ و مکانیزه مانند استفاده از چاپر و کمبانی و غیره

پس از پايان کليه عمليات مربوط به تهيه زمين, کاشت و داشت گياه زراعتي, زمان برداشت فرا مي رسد. برداشت عملي است حساس که اگر به طور صحيح انجام نشود زحمات و سرمايه هاي مصرف شده را يکباره هدر مي دهد. يکي از عوامل مهمي که در برداشت بايد بايد به آن توجه داشت اين است که علايم فيزيولوژيکي رسيدن محصول در گياهان زراعي مختلف کاملا متفاوت است, مثلا در غلات, حبوبات, گياهان علوفه اي و گياهان غده اي که هرکدام به نوعي ضمن تغيير رنگ دادن گل مي دهند و روشهاي برداشت آنها هم با يکديگر فرق مي کند.

در غلات دانه ريز, عمليات برداشت با دست و به وسيله داس انجام مي شود.

ماشينهاي برداشت دانه ذرت هم سه نوع اند که يا ميوه را از ساقه جدا مي کنند, ولي پوسته وجود دارد؛ يا ميوه را از ساقه جدا مي کنند و غلاف ها را هم برمي دارند؛ يا ميوه را از ساقه جدا و دانه ها را خشک مي کنند و و به انبار منتقل ميکنند. ذرت خوشه اي هم با دست برداشت مي شود, اما حبوبات را مي توان با کمباين هم برداشت کرد. برداشت گياهان علوفه اي يا با دست و داس است يا با ماشين هايي به نام مور يا ريک و سپس, عدل بندي و چاپر که هر کدام وظيفه خاصي دارند. گياهان غده اي را نيز با دست و بيل مي توان برداشت کرد.

انبار داري :

جهت نگهداري بذر در انبار پس از برداشت و كاهش درصد رطوبت در اثر نور آفتاب يا دستگاه خشك كن با رطوبت 12 – 14 درصد در انباري كه از نظر تهويه ، وجود آفت  ... مناسب باشد تا 12 سال بذر قوه ناميه خود را حفظ مي نمايد و نكته اينكه دانه هايي كه 15 درصد رطوبت داشته باشند در حرارت 48 درجه سانتي گراد قوه ناميه خود را حفظ كرده و از بين نمي روند .

                  آزمایش:

در اين تحقيق ضمن روشن شدن اهميت توليد و استفاده از بذرهاي يکنواخت ، عمق کاشت ، تاريخ کاشت و اندازه مناسب بذور ذرت اثر متقابل آنها بر روي رشد ، عملکرد دانه واجزاب عملکرد تعيين گرديد.

مواد و روش ها

اين آزمايش در سال زراعي 87-1388 در مزرعه دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد خرم آباد انجام گرفت. اين مزرعه در فاصله 10 کيلومتري غرب خرم آباد؛ در عرض جغرافيايي 33 درجه و 30 دقيقه شمالي و طول جغرافيايي 48 درجه و 18 دقيقه شرقي و ارتفاع 1125 متر از سطح دريا قرار دارد. در اين مطالعه از هيبريد K.S.C500 که به عنوان هيبريد متوسط رس که مي تواند در منطقه قابل توصيه باشد استفاده گرديد. کشت قبلي زمين تحت آزمايش ، گندم بودکه بعد از برداشت به صورت آيش گذاشته شده بود . آزمايش به صورت کرت هاي دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي در چهار تکرار اجرا گرديد کرت هاي اصلي شامل دو تاريخ کاشت 12 تيرماه و 24 تيرماه بودند. عمق کاشت در کرت هاي فرعي در سه سه سطح 4/5، 2و 7 سانتي متر و کرت هاي فرعي فرعي نيز به چهار اندازه بذر کوچک ، متوسط ، درشت و مخلوط ( بذرهاي مخلوط بذرهايي بودند که در اندازه هاي مختلف به نسبت ./33 بذر کوچک ، %34 بذر متوسط و %33 بذر درشت به دست آمدند ) اختصاص يافت . جهت انتخاب اندازه بذرها ، تعداد معيني بذر از لحاظ اندازه طول و عرض بررسي شدند ، سپس اندازه هاي به دست آمده مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند واندازه هايي که داراي توزيع نرمال بودند. در سه اندازه بذر 6-5/8 ، 7/1-6/9 و 8/1-7/9 ميلي متر انتخاب شدند (8،7) که يک سطح ديگر نيز به عنوان بذر مخلوط به کار گرفته شد. بذور با اندازه هاي مختلف توسط الک درجه بندي و تفکيک شدند. هرکرت فرعي شامل 6 رديف به طو ل هر خط 10 متر به فاصله 75 سانتي متر بود و فاصله بين بوته ها در روي رديف ها 20 سانتي متر در نظر گرفته شد. در زمان کاشت تعداد دو عدد بذر درهر کاشت ، کاشت شد که در مرحله چهار برگي به منظور اينکه در هر محل کاشت فقط يک بوته باشد تنک کردن با دست صورت گرفت (4،2) . جهت تأمين نياز عناصر معدني گياهان، به مقدار 200 کيلوگرم در هکتار فسفات آمونيوم استفاده شد . همچنين در سه نوبت يک سوم هنگام کاشت، يک سوم مرحله 6-4 برگي و يک سوم مرحله 10-8 برگي ، مقدار 240 کيلوگرم نيتروژن خالص به روش نواري مصرف شد. برداشت پس از حذف 1متر از ابتدا و انتهاي هر رديف و حذف خطوط در طرفين مجموعا در سطح 12 متر مربع انجام گرفت.
در طول دوره رشد و نمو عمليات داشت ومبارزه با علف هاي هرز به طور دستي انجام گرفت و چهار مرحله نمونه برداري از خطوط 2تا4 در مراحل رشد گياه جهت تعيين روند تجمع ماده خشک در مراحل 3-2 برگي ، 10-8 برگي ، گل تاجي و مرحله قبل از رسيدگي فيزيولوژيکي انجام شد. گياهان برداشت شده به قسمت هاي مختلف برگ ، ساقه ، چوب و دانه تفکيک شدند که در هر نمونه برداري برخي ويژگي هاي مورفولوژيکي از قبيل ارتفاع ساقه ، قطر ساقه و قطر بلا ل با استفاده از بوته که به طور تصادفي انتخاب شده بودند، اندازه گيري شد. پس از برداشت ، وزن خشک بلال ها توزين شدند و صفات تعداد رديف ، دانه در رديف و قطر نهايي بلال اندازه گيري شد، سپس دانه ها از بلا ل جدا شده و توزين گرديد . تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين ها به روش دانکن در سطح احتمال %5 به کمک نرم افزاز MSTATC انجام گرفت.

نتايج و بحث

تجمع ماده خشک

توليد ماده خشک انعکاسي از فتوسنتز خالص گياه مي باشد . ماده خشک توليدي يا به مصرف رشد گياه رسيده و يا در اندام ها ي ذخيره تجمع مي يابد که تعيين کننده عملکرد گياهان زراعي است . بنابر اين افزايش وزن در اثر توليدات فتوسنتزي ماده خشک ناميده مي شود (10).

تجمع ماده خشک در مراحل اوليه رشد گياه اندک بود اما در مراحل بعدي به مقدار آن افزوده شد ( شکل هاي 2،3)، که مشخص شد حداکثر ماده خشک برگ در تاريخ نيمه دوم تيرماه با ميانگين 17/1 گرم در بوته بود ، ودليل آن اين است که دماي نيمه دوم کمتر بوده است ودر نتيجه برگ هاي گياه کمتر تحت تاثير تنش حرارت و رطوبت قرار داشتند ( جدول 1) . طبق گزارش هواشناسي استان لرستان ميانگين درجه حرارت نيمه اول تيرماه 30/5 درجه سانتي گراد و نيمه دوم 28/25 درجه سانتي گراد بود. سرعت رشد ساقه بذرهاي درشت که در عمق 2 سانتي متري کاشته شده بودند کمترين مقدار بود ولي در عمق 4/5 و 7 سانتي متري بذرهاي درشت بيشترين رشد ساقه را به خود اختصاص دادند. سرعت رشد ساقه بذرهاي کوچک ، متوسط ، درشت و مخلوط در عمق کاشت 7 سانتي متري داراي بيشترين ميانگين بود چون در اين عمق نفوذ درجه حرارت و تنش ناشي از آن چندان تاثيري در جذب آب توسط بذر ندارد ( جدول 1) . در تاريخ کاشت دوازده تيرماه که شرايط اقليمي منطقه درجه حرارت بالايي دارد و سطح خاک سريع تر خشک مي شود ، کاشت در عمق 7 سانتي متر به دليل حفظ رطوبت بيشتر موجب توليد گاهچه قوي و در نتيجه ساقه قوي تري شد. بالا بودن درجه حرارت ، از دست رفتن سريع رطوبت در سطح خاک ( حدود 2 سانتي متر ) و تجمع احتمالي نمک شرايط رويش بذر را نامساعد کرده و گياهچه هاي کوچک تري بود بوجود مي آيند . ( شکل هاي 4،3،2) . درجه حرارت مناسب در تاريخ کاشت دوم باعث شده که گياهچه هاي بهتري به وجود آيند به گونه اي که اين شرايط اثر عمق کاشت را خنثي نموده و روند رشد گياه در هر سه عمق کاشت يکسان شد. در تاريخ کشت نيمه اول تير ماه ، سرعت رشد ساقه بذرهاي مختلفي که در عمق 2 سانتي متري کاشت شده بودند يکسان بود، درصورتي که در عمق 4/5 سانتي متري بذرهاي درشت و مخلوط نسبت به ساير اندزه ها از سرعت رشد ساقه بيشتري برخوردار بودند. در بررسي تاثير متقابل عمق کاشت و اندازه بذر بر روي ارتفاع ساقه ذرت تمام بذرهاي کاشته شده در عمق 7 سانتي متري داراي بيشترين ميانگين بودند ( شکل 1). در عمق 7 سانتي متري سرعت رشد ساقه بذرهاي کوچک بيشتر بود چون در اين عمق نفوذ درجه حرارت و تنش ناشي از آن چندان تاثيري در جذب آب توسط بذر ندارد ، بذرهاي کوچک به نسبت سطح حجمي بيشتري که دارند نسبت به ساير اندازه ها از شرايط بهتري براي جذب آب و تکامل گياهچه برخوردارند (10)بذرهاي درشت در عمق هاي 4/5 و 7 سانتي متر بالاترين ارتفاع بوته را نسبت به ساير اندازه داشتند. بذر گياهان در عمق زياد( 7 سانتي متر ) سريعتر استقرار مي يابند، از اين رو گياهان قوي تري بوجود مي آيد که به تعداد دانه بيشتر در رديف و عملکرد بالاتر منجرشد . (جدول 2) . بيشترين وزن خشک ساقه در عمق 4/5 سانتي متري در بذور کوچک به دست آمد ( جدول 5). بذور کوچک با 30/4 گرم در بوته در عمق 4/5 سانتي متري بيشترين سطوح ميانگين ماده خشک را به خود اختصاص دادند ( جدول 4). ارتفاع بوته در عمق 4/5 سانتي متري در بذور کوچک داراي ميانگين برتر بود ( جدول 5).افزايش تجمع ماده خشک در ذرت تا انتهاي مرحله خميري شدن ادامه دارد واز اين مرحله به بعد بدليل کاهش شاخص سطح برگ، نقصان فعاليت فتوسنتزي و کاهش جذب مواد از ريشه ها زا يک طرف و از طرف ديگر بدليل انتقال مواد به طرف دانه ها که با مصرف انرژي و کاهش رطوبت در کل گياه همراه است . وزن خشک کل گياه تغيير محسوسي نخواهد داشت . همچنين تغيير فنولوژي ذرت از رويشي به زايشي و کاهش ماده خشک در برگ ، ساقه و غلاف بلال بر روند افزايش ماده خشک تا انتهاي مرحله خميري و آغاز سخت شدن دانه ها تاثيري ندارد ، زيرا کاهش در هر يک از اجزاء با افزايش در ديگري همراه است .کاهش وزن خشک برگ ها و ساقه ها با افزايش ماده خشک بلال همراه است، بطوريکه تا پايان مرحله خميري نسبت افزايش وزن خشک بلال بيش از نسبت کاهش وزن خشک ساقه و برگها است، که در نهايت کاهشي در کل ماده خشک مشاهده نمي گردد. زمان کاهش وزن خشک برگها با تشکيل و افزايش اندام جديد همراه است و مصرف اندوخته هاي برگه جهت گسترش اندام جديد ( بلال) امري طبيعي است، افزايش ماده خشک ساقه از مرحله 8-6 برگي شروع و تا مرحله شيري دانه ادامه دارد (6).

اجزاي عملکرد

در عمق کاشت 2 سانتي متر، بذرهاي درشت تعداد دانه بيشتر در هر رديف توليد نمودند ( جدول 2). در عمق کاشت 4/5 سانتي متر بذرهاي مخلوط با 39/6 بالاترين تعداد دانه را توليد نمودند ، در عمق کاشت 7 سانتي متري ، بوته هاي حاصل از بذرهاي کوچک بيشترين تعداد دانه را ./38 به خود اختصاص دادند (جدول 2) . تعداد رديف در بلا ل در بين تيمارهاي آزمايشي تفاوت معني داري نداشت و بين 12 تا 14 رديف تمرکز داشت، با اين حال بيشترين تعداد رديف در بلال را بذر متوسط در عمق کاشت 7 سانتي متر به خود اختصاص داد ( جدول 4). اثر زمان کاشت و شرايط محيطي به هنگام کاشت بر روي برخي از اجزاي عملکرد از جمله تعداد رديف در بلال موثر بود. در عمق کاشت 2سانتي متر بذرهاي درشت با 504/2 بيشترين تعداد دانه را در بلا ل توليدکردند ودر عمق کاشت 4/5 سانتي متر ، بذرهاي مخلوط نسبت به ساير اندازه بذرها تعداد دانه بيشتري توليد نمودند. در عمق کاشت 7 سانتي متر بذرهاي کوچک با ميانگين 507/9 بيشترين تعداد دانه را نسبت به ساير بذور توليد نمودند ( جدول 3). در بررسي هاي انجام شده در زمينه عمق کاشت و اندازه بذر نتايج مشابهي به دست آمده است (12). در ساير گزار ش ها مشخص شد که اندازه بذر و عمق کاشت رشد ، نمو و عملکرد گياه را تحت تاثير قرار مي دهد ولي با توجه به شرايط اقليمي ، نوع ساختمان خاک، رطوبت و درجه حرارت خاک و نوع هيبريد ذرت، پاسخ گياه متفاوت است (14). با اين حال اين بررسي ها نشان داد افزايش عمق کاشت ضمن تاخير در رويش و رشد نسبي گياهچه و کاهش رشد آن عملکرد دانه موثر بود. بنابراين کاشت بذرهاي درشت در عمق متوسط (4/5 سانتي متر ) عملکرد بيشتري داشت . بيشترين وزن هزار دانه مربوط به بذور درشت در عمق 7 سانتي متري بود ( جدول 4). همچنين در اعماق 4/5 و 2 سانتي متري نيز بذور درشت بيشترين وزن هزار دانه را به خود اختصاص دادند ( جدول 4).

عملکرد دانه

در عمق کاشت 2 سانتي متري ، بذرهاي کوچک ، متوسط و درشت در مقايسه با بذرهاي مخلوط از عملکرد بيشتري برخوردار بودند ولي در عمق کاشت 4/5 سانتي متر بذرهاي درشت و مخلوط افزايش عملکرد بهتري نسبت به ساير اندازه هاي بذر داشتند . (جدول 2). در عمق کاشت 7 سانتي متري بذرهاي کوچک با 6421 کيلوگرم در هکتار داراي بيشترين عملکرد بود چون که در کوچکترين اندازه بذر، اندوخته غذايي کافي جهت سبز شدن گياهچه وجود دارد ، بنابراين مقدار مواد ذخيره اي موجود در بذر اهميتي از نظر تامين انرژي لازم براي سبز شدن ندارد ، ولي اندازه بذر از جهت تامين فشار اسمزي رطوبت خاک اهميت دارد . با توجه به دماي بالا در زمان کاشت و همچنين مقادير فراوان نمک هاي محلول در خاک محل آزمايش ، نياز به رطوبت کافي جهت سبز شدن بذر افزايش مي يابد ، در چنين شرايطي عمق بيشتر ( 7سانتي متر ) و بذرهاي کوچکتر از شانس بالاتري براي سبز شدن برخوردار هستند.
در مناطق خشک و نيمه خشک انتخاب تاريخ کاشت مناسب از طريق تنظيم الگوي رشد گياه با نزولات آسماني يا رطوبت موجود در خاک، اثر قابل ملاحظه اي بر کارآيي مصرف آب در رابطه با عملکرد دانه دارد . چون عملکرد بالقوه وابسته به وزن دانه است که خود نياز به تجمع مواد فتوسنتزي در دانه ها دارد . مواد جمع شده در دانه ها از دو منبع تامين مي گردند که يکي از طريق فتوسنتز و ديگري انتقال مواد غذايي از ساير قسمت هاي گياه به دانه است ، قسمتي از مواد فتوسنتزي قبل از گرده افشاني ساخته مي شود و در ساقه يا ساير اعضاي گياه ذخيره مي شود و بعدا به دانه هاي در حال تشکيل منتقل مي گردد ولي قسمت اعظم مواد ساخته شده در دانه بعد از گرده افشاني ساخته مي شود ( 12،15).

نتايج بررسي ها نشان داد که بذور درشت در عمق کاشت 4/5 سانتي متر رشد بيشتري داشتند وهمچنين عملکرد دانه آن در مقايسه با ساير اندازه بذرها بيشتر است، که اين نتايج با بررسي هاي ساير محققين مطابقت دارد (7،14).

بذرهاي کوچک از نسبت سطح تماس به حجم بيشتري برخوردار بودند ، فشار مکش رطوبت اين نوع بذرها بالا مي رود و در مقايسه با بذرهاي درشت تر رطوبت خاک بيشتري را جذب کرده و بهتر سبز شده اند که اين امر موجب افزايش عملکرد دانه بذرهاي کوچک در عمق 7 سانتي متر گرديد.( جدول 2 )، که اين نتيجه با نتايج ساير محققين مطابقت دارد .

پایان